مقایسه اثر کاربرد خاکی و آبی علف کش بوتیزان استار بر کنترل علف های هرز پهن‌برگ و نازک‌برگ مزارع کلزا در شهرستان شیرا‌ز

ذبیح‌اله سیروسی،1  لیلا مصلایی2، سيد سالار حبيب‌پور3

1- کارشناس ارشد حفظ نباتات و مدیر جهاد کشاورزی شهرستان شیراز

2- کارشناس ارشد حفظ نباتات، مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان شیراز

3– دکتری تخصصی زراعت، مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان شیراز

چکیده

به‌منظور بررسی اثر روش‌های مختلف مصرف علف‌کش بوتیزان‌استار بر کنترل علف‌های هرز پهن‌برگ و نازک‌برگ مزارع کلزا، این تحقیق در سال زراعی 1399-1398 مزارع کلزا ماه‌فیروزان بخش حومه شهرستان شیراز انجام شد. تیمارهای تحقیق شامل سم علف‌کش بوتیزان استار در سه سطح شاهد (بدون مصرف علف‌کش)، سمپاشی خاک و مصرف سم همراه آب آبیاری بود. در مرحله کوتیلدونی کلزا، تیمارهای تحقیق اعمال شدند و در 3 مرحله، با استفاده از کادر، تعداد علف‌های هرز باقیمانده شمارش و پس از تهیه جدول داده‌ها، تجزیه واریانس و مقایسه میانگین انجام شدو نتایج نشان داد کمترین تعداد علف هرز باقی‌مانده، در تیمار مصرف علف‌کش بوتیزان استار همراه آب آبیاری بود و این روش در کنترل علف‌های هرز پهن‌برگ و نازک‌برگ کلزا بسیار مؤثر بود.

کلمات کلیدی: کلزا، علف‌کش، علف هرز، بوتیزان‌استار.

مقدمه

علف‌هاي هرز از مهم‌ترین عوامل محدودکننده زیستی در بسیاري از محصولات زراعی ازجمله کلزا می‌باشند که از طریق تداخل در رشد  و نمو، موجب کاهش عملکرد کمی و کیفی دانه کلزا و همچنین روغن حاصل از آن می شوند. خسارت علف‌هاي هرز بر عملكرد گندم بر حسب نوع مديريت علف هرز كه خود بستگي به گونه علف هرز، شرايط اقليمي، نوع خاك، كشت‌هاي متداول در منطقه و امكانات و شرايط اجتماعي و اقتصادي دارد، متفاوت گزارش شده است (توسلي و همكاران، 1388). جمالي (2007) گزارش كرد كه در حال حاضر در كشورهاي پيشرفته ميزان خسارت علف‌هاي هرز 5 درصد و در كشورهاي در حال توسعه بيش از 25 درصد برآورد شده است. بر اساس گزارش سالزمن و همكاران (1992) كاهش عملكرد گياه زراعي با استفاده از علف‌كش‌هاي ثبت شده ممكن است به علت استفاده نادرست و غير دقيق از جمله استفاده در زمان يا ميزان نادرست علف‌كش باشد.

نتايج تحقیق لرزاده و همکاران (1389) نشان داد که روش‌های مديريت تلفیقی جهت کنترل علف‌های هرز، از روش‌های شیمیايی يا مکانیکی مناسب‌تر است. به‌طور كلي مي‌توان گفت كه كنترل تلفيقي يكي از بهترين روش‌هاي كنترل علف‌هاي هرز در مقايسه با ساير روش‌ها مي‌باشد، به‌گونه‌اي كه در اين روش ضمن كاهش رقابت علف‌هاي هرز و از بين بردن گياهان مقاوم به علف‌كش‌ها تا حدودي موجب پايداري محيط زيست نيز مي‌گردد (سپهوند و همكاران، 1390). علف‌کش بوتیزان استار علف‌کشی ترکیبی و اختصاصی است که از دو ماده مؤثره متازاکلر 73% و کوین مراک 11% تشکیل شده و برای کنترل برخی از علف‌هاي هرز پهن برگ و نازک برگ مزارع کلزا استفاده می شود و سبب توقف سیستم جوانه‌زني بذر علف هرز می‌گردد. این علف‌کش، سیستمی بوده و در سیستم ریشه چه نفوذ و از جوانه زدن ریشه جلوگیری و منجر به مرگ گیاهچه می گردد. این علف‌کش تاکنون بصورت پیش رویشی و با سمپاشی خاک استفاده می گردید و برای افزایش کارآیی تأثیر آن، حفظ رطوبت خاک لازم است.

مواد و روش‌ها: این آزمایش در سال زراعی99-98 در مزرعه 2 هکتاری کلزا در منطقه ماهفیروزان از توابع  بخش حومه شهرستان شیراز در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام گردید. رقم کلزاي مورد استفاده، نپتون بود. عملیات آماده سازي بستر شامل شخم و دیسک در مزرعه، دراول شهریور انجام شد. اندازه هر کرت  2×25 متر و فاصله بین کرت‌ها، 50 سانتی‌متر منظور گردید. کاشت بذر در تاریخ 18 مهر سال 1398 با دست به عمق 5/2 سانتی متر انجام شد. در مزرعه مورد اشاره علف‌هاي  هرز غالب مزرعه، خاکشیر شیرین، کیسه کشیش، فرفیون، پنیرک، پیچک صحرایی و تعدادی نازک برگ بود. تیمارهای پژوهش شامل سم علف‌کش بوتیزان استار در سه سطح شاهد (بدون مصرف علف‌کش)، سمپاشی خاک و مصرف سم همراه آب آبیاری بود.

بدین منظور از علف‌کش بوتیزان استار به مقدار 3 لیتر در هکتار به میزان cc150 در 50 لیتر آب حل گردید و در مرحله کوتیلدونی کلزا، بر روی خاک سمپاشی انجام و پس از آن آبیاری انجام شد. همچنین مقدار cc150 در 50 لیتر آب حل و به همراه آب آبیاری در مزرعه پخش گردید. تیمار شاهد نیز بدون کاربرد بوتیزان استار در منظور گردید. ابعاد کرت‌ها بیست در بیست و پنج متر، جمعاً پانصد متر مربع بود. علف‌های هرز مورد بررسی در این پژوهش شامل کیسه‌کشیش، فرفیون، خاک‌شیر، پنیرک، علف‌های هرز نازک برگ و پیچک صحرایی بود. شمارش علف‌های هرز در هر سه تیمار با استفاده از کادر 5/0 در 5/0 متر بصورت تصادفی طی سه مرحله انجام گردید و پس از تکمیل جدول داده‌ها، عملیات تجزیه واریانس با استفاده از نرم‌افزار SAS انجام و نهایتاً به تحلیل داده‌ها و رسم نمودار پرداخته شد.

نتایج

نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین داده‌های تحقیق در جداول شماره 1 و 2 درج گردیده است. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر کاربرد سم علف‌کش بوتیزان استار بر کنترل همه علف‌های هرز مورد بررسی، در سطح آماری 1 درصد معنی‌دار بود (جدول 1). مقایسه میانگین داده‌های پژوهش نشان داد حداکثر تعداد کیسه کشیش معادل 6 عدد در متر مربع در تیمار شاهد (بدون مبارزه با علف هرز) و حداقل تعداد علف هرز باقی‌مانده کیسه کشیش به تعداد 2 عدد در متر مربع در تیمار مصرف بوتیزان استار به همراه آب آبیاری بود (جدول 2). بیشترین تعداد علف‌های هرز فرفیون باقی‌مانده به تعداد 4 عدد در متر مربع در تیمار شاهد وجود داشت که با تیمار مصرف خاکی علف‌کش، اختلاف معنی‌دار نشان نداد و در یک کلاس آماری قرار داشت. کمترین تعداد فرفیون نیز در تیمار مصرف همراه آب علف‌کش معاد صفر بود و در این تیمار کل علف‌های هرز فرفیون از بین رفت (جدول 2).

بیشترین تعداد خاک‌شیر در متر مربع معادل 7 عدد در تیمارهای شاهد و مصرف خاکی علف‌کش بدست آمد و این دو تیمار در یک کلاس آماری قرار گرفتند. کمتیرین تعداد علف هرز خاک‌شیر نیز معادل 4 عدد در متر مربع در تیمار مصرف علف‌کش همراه آب آبیاری بدست آمد. بیشترین تعداد علف هرز پنیرک در تیمارهای شاهد و مصرف خاکی علف‌کش به تعداد 36 عدد در متر مربع در تیمارهای شاهد و مصرف خاکی علف‌کش حاصل گردید (جدول 2).

جدول1- تجزیه واریانس اثر روش‌های سمپاشی بوتیزان استار بر روی علف‌های هرز کلزا

جدول 1- تجزیه مقایسه میاگین اثر روش‌های سمپاشی بوتیزان استار بر روی علف‌های هرز کلزا

بیشترین تعداد علف‌های هرز نازک برگ نیز به تعداد 8 عدد در متر مربع در تیمار شاهد و کمترین تعداد در تیمار مصرف علف‌گش همراه آب آبیاری به تعداد 1 عدد در متر مربع حاصل شد. همچنین حداکثر تعداد علف هرز پیچک صحرایی معادل 7 عدد در متر مربع در تیمار شاهد و 1 عدد در تیمار مصرف علف‌کش همراه آب آبیاری حاصل شد (جدول 2). در نمودار شماره 1 نیز تفاوت تیمارها و مقادیر فراوانی داده‌های تحقیق بر اساس تیمارهای تحقیق نمایان می‌باشد. بر اساس این نمودار کمترین تعداد علف‌های هرز باقی‌مانده مربوط به تیمار مصرف علف‌کش بوتیزان استار همراه آب آبیاری می‌باشد.

نمودار1- اثر روش مصرف علف‌کش بوتیزان استار بر تعداد علف‌های هرز

نتیجه گیري

بر اساس نتایج حاصله، بیشترین تأثیر علف‌کش بوتیزان استار در کنترل و نابودی علف‌های هرز مورد بررسی در این پژوهش، مصرف علف‌کش همراه آب آبیاری بود به طوری که در پایان آزمایش، کمترین تعداد علف هرز باقی‌مانده، به این تیمار اختصاص داشت. بیشترین تعداد علف هرز نیز در تیمار شاهد (بدون مبارزه با علف هرز) وجود داشت که در مورد برخی از علف‌های هرز مانند فرفیون، خاک‌شیر و پنیرک، بین تیمار شاهد و تیمار مصرف علف‌کش بصورت سمپاشی بر روی خاک، تفاوت معنی‌دار وجود نداشت. در روش مصرف علف‌کش همراه با آب آبیاری با بررسی های ظاهری نیز هیچ‌گونه علائم گیاه‌سوزی کلزا مشاهده نگردید. لذا با عنایت به نتایج حاصله، پیشنهاد می‌گردد جهت مبارزه با علف‌های هرز مزارع کلزا از علف‌کش بوتیزان استار به میزان 3 لیتر در هکتار در مرحله کوتیلدونی و همراه با آب آبیاری استفاده گردد.

منابع

1- توسلي، ر. ميقاني، ف. باقراني ترشيز، ن. ميرهادي، م. ج. 1387. بررسي اثر علف‌كش‌هاي دو منظوره بر برخي از شاخص‌هاي فيزيولوژيكي گندم در مراحل مختلف فنولوژي. مجله الكترونيك توليد گياهان زراعي. سال دوم. شماره 1.

2- سپهوند، پ. ساجدی، ن. موسوی، س. ك. غیاثوند، م. 1390. تأثیر شیوه مصرف کود نیتروژن و کاربرد علف‌کش بر تداخل علف‌های هرز در کشت ذرت. اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار در بخش‌های کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست.

3- لرزاده، ش. قلی‌زاده،م. ر. عبدالنور،  چ. 1389. ارزيابی کارآيی مديريت تلفیقی (شیمیايی +مکانیکی) علف‌های هرز در ذرت.. فصلنامه علمی پژوهشی فیزيولوژی گیاهان زراعی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز. سال دوم، شماره سوم.

4-Jamali, M. 2007. Investigation of variuce klodinafoppropargil+diklofopmetil in Wheat (Triticum aestivum) of Fars Province, Iran. 2nd National Weed Science Congress. 1: 96-101.

5-Salzman, F.P., and Renner, K.A. 1992. Response of corn to combination of Clomazon, Metribuzin, Linuron, Alacholor and Atrazin. Weed Tech. 6: 922-929.